मुलांसाठी निरोगी स्क्रीन वेळ मार्गदर्शक तत्त्वे: तंत्रज्ञानाचा वापर संतुलित करणे

In today’s digital age, screens are everywhere, and children are increasingly exposed to electronic devices from a young age. While technology offers numerous benefits and learning opportunities, excessive screen time can have negative effects on children’s physical health, mental well-being, and development.

Finding a balance between technology use and other activities is essential for promoting a healthy lifestyle. In this blog, we’ll explore what screen time is, the disadvantages of excessive screen time, and how to prevent it in children.

आजच्या डिजिटल युगात, स्क्रीन सर्वत्र आहेत आणि लहान वयापासूनच मुले इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या संपर्कात आहेत. तंत्रज्ञान असंख्य फायदे आणि शिकण्याच्या संधी देते, परंतु जास्त स्क्रीन वेळेचा मुलांच्या शारीरिक आरोग्यावर, मानसिक आरोग्यावर आणि विकासावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो.

आरोग्यदायी जीवनशैलीला चालना देण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर आणि इतर क्रियाकलापांमध्ये संतुलन शोधणे आवश्यक आहे. या लेखात, आम्ही स्क्रीन टाइम म्हणजे काय, जास्त स्क्रीन वेळेचे तोटे आणि मुलांमध्ये ते कसे टाळता येईल याचा शोध घेऊ.

What is Screen Time?

Screen time refers to the amount of time spent using electronic devices such as smartphones, tablets, computers, televisions, and video game consoles. It includes activities such as watching TV shows or movies, playing video games, browsing the internet, and using social media.

स्क्रीन टाइम म्हणजे काय?

स्क्रीन टाइम म्हणजे स्मार्टफोन, टॅब्लेट, कॉम्प्युटर, टेलिव्हिजन आणि व्हिडिओ गेम कन्सोल यासारख्या इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचा वापर करून खर्च केलेल्या वेळेचा संदर्भ. यामध्ये टीव्ही शो किंवा चित्रपट पाहणे, व्हिडिओ गेम खेळणे, इंटरनेट ब्राउझ करणे आणि सोशल मीडिया वापरणे यासारख्या क्रियाकलापांचा समावेश आहे.

Disadvantages of Excessive Screen Time:

1. Sedentary Lifestyle: Excessive screen time often leads to a sedentary lifestyle, reducing physical activity levels in children, which can contribute to obesity and related health problems.
2. Sleep Disturbances: The blue light emitted by screens can interfere with the production of melatonin, the hormone responsible for regulating sleep. Excessive screen time, especially before bedtime, can disrupt sleep patterns and lead to sleep disturbances in children.
3. Delayed Development: Too much screen time can impede children’s cognitive, social, and emotional development. It may hinder language development, social skills, and the ability to focus and concentrate.
4. Poor Academic Performance: Excessive screen time has been associated with lower academic achievement and poor school performance in children. It can distract children from homework and studying and interfere with their ability to retain information.
5. Behavioral Problems: Studies have linked excessive screen time to behavioral problems such as attention issues, aggression, irritability, and impulsivity in children.
6. Postural effects and Visual Disturbances: Most children using a cell phone or laptop tend to have poor posture, with head tilted forward and shoulders stooping forward to look at the screen. This can lead to increased stress around the cervical spine with early wear and tear, and degeneration. According to the American Optometric Association, Computer Vision Syndrome is a complex of eye and vision problems, experienced during or related to computer work. Refractive errors, astigmatism and ocular discomfort are some of the commonest eye problems. Reduced blink rate and amplitude have been consistently reported with screen use, leading to headaches.

जास्त स्क्रीन वेळेचे तोटे:

1.बैठी जीवनशैली: जास्त स्क्रीन टाइममुळे अनेकदा बैठी जीवनशैली होते, ज्यामुळे मुलांमध्ये शारीरिक हालचालींचे प्रमाण कमी होते, ज्यामुळे लठ्ठपणा आणि संबंधित आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात.
2.झोपेचा त्रास: स्क्रीनद्वारे उत्सर्जित होणारा निळा प्रकाश झोपेचे नियमन करण्यासाठी जबाबदार हार्मोन मेलाटोनिनच्या निर्मितीमध्ये व्यत्यय आणू शकतो. जास्त स्क्रीन वेळ, विशेषत: झोपेच्या आधी, झोपण्याच्या पद्धतींमध्ये व्यत्यय आणू शकतो आणि मुलांमध्ये झोपेचा त्रास होऊ शकतो.
3.विलंबित विकास: खूप जास्त स्क्रीन वेळ मुलांच्या संज्ञानात्मक, सामाजिक आणि भावनिक विकासात अडथळा आणू शकतो. हे भाषेचा विकास, सामाजिक कौशल्ये आणि लक्ष केंद्रित करण्याची क्षमता आणि लक्ष केंद्रित करण्यास अडथळा आणू शकते.
4.खराब शैक्षणिक कामगिरी: अत्याधिक स्क्रीन वेळ कमी शैक्षणिक उपलब्धी आणि मुलांमधील खराब शालेय कामगिरीशी संबंधित आहे. हे मुलांचे गृहपाठ आणि अभ्यास यापासून लक्ष विचलित करू शकते आणि माहिती टिकवून ठेवण्याच्या त्यांच्या क्षमतेत व्यत्यय आणू शकते.
5.वर्तणुकीशी संबंधित समस्या: अभ्यासाने जास्त स्क्रीन वेळेचा संबंध मुलांमध्ये लक्ष समस्या, आक्रमकता, चिडचिड आणि आवेग यांसारख्या वर्तणुकीशी संबंधित समस्यांशी जोडला आहे.
6.पोस्चरल परिणाम आणि डोळ्यांच्या समस्या: सेल फोन किंवा लॅपटॉप वापरणाऱ्या बहुतेक मुलांची स्थिती खराब असते, डोके पुढे झुकलेले असते आणि खांदे स्क्रीनकडे पाहण्यासाठी पुढे वाकतात. यामुळे मानेच्या मणक्याभोवती लवकर झीज आणि झीज होऊन ताण वाढू शकतो. अमेरिकन ऑप्टोमेट्रिक असोसिएशनच्या मते, कॉम्प्युटर व्हिजन सिंड्रोम हे डोळ्यांच्या आणि दृष्टीच्या समस्यांचे एक जटिल आहे, जे संगणकाच्या कामादरम्यान अनुभवलेले किंवा संबंधित आहे. अपवर्तक त्रुटी, दृष्टिवैषम्य आणि डोळ्यातील अस्वस्थता या डोळ्यांच्या काही सामान्य समस्या आहेत. कमी ब्लिंक रेट आणि मोठेपणा स्क्रीनच्या वापरासह सातत्याने नोंदवले गेले आहेत, ज्यामुळे डोकेदुखी होते.

How to Prevent Excessive Screen Time in Children:

1. Set Limits: Establish clear rules and limits on screen time for your children. Children below 2 years age should not be exposed to any type of screen. Screen media (e.g., smartphones, tablets, television) should not be used to facilitate feeding. It should not be considered as an easy option to calm a crying child. In age group of 2 years till 5 years, limit screen time to a maximum of 1 hour (per day with each session not more than 20-30 min); the lesser, the better. In children above 5 years, limit screen time to less than 2 hours per day; the lesser, the better. This includes recreational screen time, and time spent on screen at home to complete educational and extra-curricular assignments.
2. Lead by Example: Be a positive role model by limiting your own screen time and engaging in alternative activities such as reading, playing outdoors, or spending quality time together as a family.
3. Create Tech-Free Zones: Designate certain areas of your home, such as bedrooms and mealtime areas, as screen-free zones to encourage face-to-face interaction and relaxation without electronic distractions.
4. Encourage Physical Activity: Encourage children to engage in physical activities such as sports, outdoor play, and active games to balance sedentary screen time with physical exercise.
5. Provide Alternative Activities: Offer a variety of non-screen activities to keep children entertained and stimulated, such as arts and crafts, puzzles, board games, and reading books.
6. Use Screens Wisely: When allowing screen time, choose age-appropriate, educational, and interactive content that promotes learning and creativity. Co-view and discuss media content with your children to help them understand its context and implications.
7. Establish Screen-Free Times: Set specific times of the day when screens are not allowed, such as during meals, before bedtime, and in the hour leading up to bedtime to promote better sleep quality.
8. Monitor Screen Time: Keep track of your children’s screen time and use parental controls and monitoring apps to regulate and manage their device usage effectively.

मुलांमध्ये जास्त स्क्रीन वेळ कसा टाळावा:

1.मर्यादा सेट करा: तुमच्या मुलांसाठी स्क्रीन वेळेचे स्पष्ट नियम आणि मर्यादा स्थापित करा. 2 वर्षांखालील मुलांना कोणत्याही प्रकारच्या स्क्रीनच्या संपर्कात येऊ नये. स्क्रीन मीडिया (उदा. स्मार्टफोन, टॅब्लेट, टेलिव्हिजन) फीडिंग सुलभ करण्यासाठी वापरू नये. रडणाऱ्या मुलाला शांत करण्याचा हा एक सोपा पर्याय मानला जाऊ नये. 2 वर्षे ते 5 वर्षे वयोगटात, स्क्रीन वेळ जास्तीत जास्त 1 तास मर्यादित करा (प्रत्येक सत्रासह दररोज 20-30 मिनिटांपेक्षा जास्त नाही); जितके कमी, तितके चांगले. 5 वर्षांवरील मुलांमध्ये, स्क्रीन वेळ दररोज 2 तासांपेक्षा कमी मर्यादित करा; जितके कमी, तितके चांगले. यामध्ये मनोरंजनात्मक स्क्रीन वेळ आणि शैक्षणिक आणि अभ्यासक्रमेतर असाइनमेंट पूर्ण करण्यासाठी घरी स्क्रीनवर घालवलेला वेळ यांचा समावेश आहे.
2.उदाहरणाद्वारे नेतृत्व करा: तुमचा स्वतःचा स्क्रीन वेळ मर्यादित करून आणि वाचन, घराबाहेर खेळणे किंवा कुटुंब म्हणून एकत्र गुणवत्तापूर्ण वेळ घालवणे यासारख्या वैकल्पिक क्रियाकलापांमध्ये गुंतून सकारात्मक आदर्श व्हा.
3.टेक-फ्री झोन ​​तयार करा: तुमच्या घरातील काही क्षेत्रे नियुक्त करा, जसे की बेडरूम आणि जेवणाची वेळ, स्क्रीन-फ्री झोन ​​म्हणून समोरासमोर संवाद आणि इलेक्ट्रॉनिक विचलनाशिवाय आराम करण्यास प्रोत्साहित करा.
4.शारीरिक क्रियाकलापांना प्रोत्साहन द्या: मुलांना शारीरिक व्यायामासोबत बसून बसलेला स्क्रीन वेळ संतुलित करण्यासाठी खेळ, मैदानी खेळ आणि सक्रिय खेळ यासारख्या शारीरिक क्रियाकलापांमध्ये व्यस्त राहण्यास प्रोत्साहित करा.
5.पर्यायी क्रियाकलाप प्रदान करा: मुलांचे मनोरंजन आणि उत्तेजित ठेवण्यासाठी विविध प्रकारच्या नॉन-स्क्रीन क्रियाकलाप ऑफर करा, जसे की कला आणि हस्तकला, ​​कोडी, बोर्ड गेम आणि पुस्तके वाचणे.
6.सुज्ञपणे स्क्रीन वापरा: स्क्रीन वेळ देताना, शिक्षण आणि सर्जनशीलतेला प्रोत्साहन देणारी वयोमानानुसार, शैक्षणिक आणि परस्परसंवादी सामग्री निवडा. मीडिया सामग्रीचे संदर्भ आणि परिणाम समजून घेण्यास मदत करण्यासाठी तुमच्या मुलांसोबत सह-पहा आणि चर्चा करा.
7.स्क्रीन-फ्री टाइम्स स्थापित करा: दिवसाच्या विशिष्ट वेळा सेट करा जेव्हा स्क्रीनला परवानगी नसेल, जसे की जेवणाच्या वेळी, झोपेच्या वेळेपूर्वी आणि झोपेच्या वेळेपर्यंतच्या तासात चांगल्या झोपेच्या गुणवत्तेला प्रोत्साहन देण्यासाठी.
8.स्क्रीन टाइमचे निरीक्षण करा: तुमच्या मुलांच्या स्क्रीन वेळेचा मागोवा ठेवा आणि त्यांच्या डिव्हाइसचा वापर प्रभावीपणे नियंत्रित आणि व्यवस्थापित करण्यासाठी पालक नियंत्रणे आणि मॉनिटरिंग ॲप्स वापरा.

Parents should be role model healthy media use, formulate a family media usage plan and teach online etiquette.

पालकांनी सुदृढ माध्यम वापराचा आदर्श ठेवावा, कौटुंबिक माध्यम वापर योजना तयार करावी आणि ऑनलाइन शिष्टाचार शिकवावे.

In conclusion, while technology can enrich children’s lives in many ways, it’s essential to establish healthy screen time guidelines to prevent the negative effects of excessive screen time. By setting limits, providing alternatives, and being actively involved in their screen time activities, parents can help children develop a balanced approach to technology use and promote their overall well-being. Striking a balance between screen time and other activities is key to raising healthy, happy, and well-rounded children in today’s digital world.

शेवटी, तंत्रज्ञान लहान मुलांचे जीवन अनेक प्रकारे समृद्ध करू शकते, परंतु जास्त स्क्रीन वेळेचे नकारात्मक परिणाम टाळण्यासाठी निरोगी स्क्रीन वेळ मार्गदर्शक तत्त्वे स्थापित करणे आवश्यक आहे. मर्यादा सेट करून, पर्याय प्रदान करून आणि त्यांच्या स्क्रीन टाइम क्रियाकलापांमध्ये सक्रियपणे सहभागी होऊन, पालक मुलांना तंत्रज्ञानाच्या वापरासाठी संतुलित दृष्टीकोन विकसित करण्यात आणि त्यांच्या सर्वांगीण कल्याणास प्रोत्साहन देऊ शकतात. आजच्या डिजिटल जगात निरोगी, आनंदी आणि चांगल्या मुलांचे संगोपन करण्यासाठी स्क्रीन वेळ आणि इतर क्रियाकलापांमध्ये संतुलन राखणे महत्त्वाचे आहे.